Ψάρια και θαλασσινά, ψαρεύουμε πολλά!: ένα άρθρο της Γεωργίας Μουντζούρη

Ακολουθεί άρθρο της Γεωργίας Μουντζούρη με τίτλο 
"Ψάρια και Θαλασσινά, ψαρεύουμε πολλά".
Γεωργία μου, σ'ευχαριστώ πάρα πολύ που μου έστειλε 
την εξαιρετική δουλειά σου.

Τα υπόλοιπα άρθρα της Γεωργίας, θα τα βρείτε στον σύνδεσμο:

http://taniamanesi-kourou.blogspot.gr/search/label/%CE%93%CE%95%CE%A9%CE%A1%CE%93%CE%99%CE%91%20%CE%9C%CE%9F%CE%A5%CE%9D%CE%A4%CE%96%CE%9F%CE%A5%CE%A1%CE%97%2F%CE%91%CE%A1%CE%98%CE%A1%CE%91

Για τις ΑΠΟΚΡΙΕΣ, θα βρείτε αναλυτικό ευρετήριο αναρτήσεων ΕΔΩ.

Ψάρια και Θαλασσινά, ψαρεύουμε πολλά!

Οι μαθηματικές έννοιες είναι ιδιαίτερα δύσκολο να "διδαχθούν" στις μικρές ηλικίες. Γι' αυτό είναι προτιμότερο να παρουσιάζονται με τη μορφή παιχνιδιών. Το παιχνίδι είναι μία από τις 6 βασικές κατηγορίες μαθηματικών δραστηριοτήτων οι οποίες αναπτύσσονται στα πλαίσια κάθε πολιτισμικής ομάδας (Bishop, 1988). Υπάρχουν δηλαδή παιχνίδια σε όλους τους πολιτισμούς στα οποία -φανερά ή συγκαλυμμένα- εμπεριέχονται μαθηματικά. Πολλοί ερευνητές έχουν υποστηρίξει ότι τα παιχνίδια είναι επαρκή διδακτικά μέσα για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας. Από την άλλη, η χρήση και μόνο παιχνιδιών δεν αποτελεί αναγκαία και ικανή συνθήκη για την αυτόματη μάθηση μαθηματικών εννοιών από τα νήπια, όμως η μάθηση σίγουρα καθίσταται αποτελεσματικότερη.

Το διασκεδαστικό παιχνίδι που θα περιγραφεί στη συνέχεια, αποτελεί μία παραλλαγή του γνωστού παιχνιδιού των ψαράδων. Σημειώνουμε ότι σε όλα τα παιχνίδια που έχουν κατά καιρούς παρουσιαστεί στο ιστολόγιο αυτό, δεν "διδάσκουμε" τους μεγαλύτερους από το 10 αριθμούς, αλλά τους παρουσιάζουμε με έναν "αυθόρμητο" τρόπο.

                Οι παλαιότερες προσεγγίσεις περιορίζονταν για τα παιδιά της προσχολικής αρχικά      στους αριθμούς μέχρι το 5 και μετά μέχρι το 10. Επίσης, παρουσίαζαν τους               αριθμούς ένα-ένα. Αυτές οι προσεγγίσεις έχουν ξεπεραστεί και οι αναγνωρίσεις   ξεκινάνε με όλους τους αριθμούς μαζί (ως το 5 και μετά ως το 10) κι αργότερα                 μπορεί να φτάσουν ως το 20 και παραπάνω (Τζεκάκη, 2010, σελ. 316)

ΣΤΟΧΟΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ

-Αναγνώριση αριθμητικών συμβόλων

-Εύρεση της πληθικότητας ενός συνόλου

ΥΛΙΚΑ

-2 ξύλινα στελέχη που θα χρησιμοποιηθούν ως καλάμια ψαρέματος,

-2 μικροί μαγνήτες,

-2 σπάγκοι 30 εκ. περίπου,

-χαρτόνια διαφόρων χρωμάτων,

-μεταλλικοί συνδετήρες

ΠΡΟΕΡΓΑΣΙΑ

Για τα ψάρια: Σχεδιάζουμε πολύχρωμα ψάρια στα χαρτόνια (ή βρίσκουμε εικόνες τους στο διαδίκτυο). Τα κόβουμε και τα πλαστικοποιούμε ώστε να έχουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα. Γράφουμε με ανεξίτηλο μαρκαδόρο έναν αριθμό στο καθένα ξεκινώντας από το μηδέν (ή κολλάμε αντίστοιχα αυτοκόλλητα). Εφάπτουμε ένα μεταλλικό συνδετήρα σε κάθε ψάρι.

Για τα καλάμια: Έχουν πάχος 1 εκ. και μήκος 50 εκατοστά περίπου το καθένα (τα παραγγέλνετε σε ξυλουργό ή να τα βρίσκετε σε καταστήματα με είδη σχεδίου). Δημιουργούμε μία τρύπα στο καθένα, ώστε να περάσει ο σπάγκος τον οποίο δένουμε σε κόμπο. Στην αντίθετη άκρη στερεώνουμε ένα μικρό μαγνήτη.

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Αρχικά, παρουσιάζουμε και περιγράφουμε τα υλικά του παιχνιδιού: δύο καλάμια και πολλά ψάρια και θαλασσινά που έχουν αριθμούς. Προτρέπουμε τα παιδιά να υποθέσουν με ποιους τρόπους μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα υλικά.

Απλώνουμε τα ψάρια στο χώρο. Οι δύο παίκτες-ψαράδες στέκονται ο ένας απέναντι από τον άλλο. Έχουν το δικαίωμα να μετακινηθούν στο χώρο, προκειμένου να πλησιάσουν ένα συγκεκριμένο αριθμόψαρο. Ο πιο γρήγορος παίκτης προσπαθεί να ψαρέψει με το καλάμι του το αριθμόψαρο που θα αναφέρουμε. Τα ψάρια που πιάνει ο καθένας τα τοποθετεί σε μία στοίβα δίπλα του, έτσι ώστε να τα μετρήσει στο τέλος της διαδικασίας. Θα ήταν χρήσιμο, να παίξουν της πρώτη φορά δύο νήπια, ώστε τα προνήπια να προσεγγίσουν διαδοχικά το παιχνίδι μέσω της παρατήρησης.

Παρακάτω, θα δοθούν διάφοροι τρόποι με τους οποίους παίζεται το παιχνίδι:

Α). Ως παιχνίδι ταχύτητας: Κάθε παίκτης ψαρεύει τυχαία όσο πιο πολλά ψάρια μπορεί. Προτρέπουμε τα παιδιά πριν την έναρξη του παιχνιδιού, να επικεντρώσουν την προσοχή τους και να ψαρέψουν τα ψάρια που γνωρίζουν τον αριθμό τους, γιατί θα πρέπει στο τέλος να τον αναγνωρίσουν. Αλλιώς θα δημιουργηθεί η λανθασμένη εντύπωση στα παιδιά, ότι δίνουμε προτεραιότητα στην ταχύτητα και μόνο.

Β). Συγκεκριμένοι αριθμοί: Αναφέρουμε κάθε φορά έναν αριθμό λ.χ. "ψαρέψτε το ψάρι με τον αριθμό 9". Τα παιδιά εντοπίζουν το ψάρι με τον αντίστοιχο αριθμό. "Ψαρέψτε τώρα εκείνο με τον αριθμό  12" κτλ.

Γ). "Δύσκολο" παιχνίδι: Όταν διαδοχικά τα παιδιά εξοικειωθούν με το παιχνίδι κι ανάλογα με το επίπεδό τους, μπορούμε να "δυσκολέψουμε" τις οδηγίες. Για παράδειγμα, ζητάμε να πιάσουν:

-"το ψάρι που κουβαλά τον αριθμό που βρίσκεται ανάμεσα στο 5 και το 7…" ή

-"το ψάρι που κουβαλά τον αριθμό εκείνον που προκύπτει όταν προσθέσουμε το 2 + 2…" κτλ.

-τα ψάρια που έχουν αριθμό μεγαλύτερο από το 10 για τον έναν παίκτη και τα ψάρια με αριθμούς μικρότερα από το 10 για τον άλλο…

-τα ψάρια με ζυγούς αριθμούς για τον έναν παίκτη και τα ψάρια με μονούς αριθμούς για το δεύτερο (εφόσον έχουμε ασχοληθεί με μονούς και ζυγούς αριθμούς) κτλ.

Όποιον τρόπο κι αν επιλέξουμε, οι οδηγίες πρέπει να είναι ξεκάθαρες στα παιδιά, πριν ξεκινήσουν να παίζουν, ώστε να εκμηδενίσουμε τις δικές μας παρεμβάσεις κατά τη διάρκειά του. Σημειώνεται, ότι μπορούμε στη μέση της διαδικασία ενός παιχνιδιού να ρωτήσουμε τα παιδιά πόσα ψάρια νομίζουν ότι έχουν απομείνει στο δάπεδο. Τα παιδιά κάνουν μία εκτίμηση και τα οδηγούμε με κατάλληλες ερωτήσεις να κατανοήσουν ότι μόνο μέσω της καταμέτρησης μπορούμε να είμαστε σίγουροι σχετικά με τα εναπομείναντα ψάρια.

Επίσης, όταν πιαστεί ταυτόχρονα κι από τους δύο παίκτες ένα ψάρι, το τοποθετούμε στην άκρη και δεν προσμετράται από κανέναν παίκτη στο τέλος της διαδικασίας.

Εξηγούμε ότι οι παίκτες δεν πρέπει να κάνουν "ζαβολιά" όπως στις ακόλουθες δύο περιπτώσεις: α). με το να βοηθούν τη φορά του σπάγκου με το χέρι τους ή β). με το να πιάνουν το καλάμι και με τα δυο τους χέρια, ώστε να πετύχουν το συνδετήρα πιο εύκολα (όπως φαίνεται στις επόμενες 2 φωτογραφίες).

Σε μελλοντικές εφαρμογές όποιο παιδί θέλει, μπορεί να μπει στη θέση μας και να αναφέρει εκείνο τους αριθμούς αντί να το κάνουμε εμείς. Αυτό αποτελεί ένα είδος έμμεσης αξιολόγησης, καθώς σημαίνει ότι το παιδί είναι σε θέση να αναγνωρίσει τους αριθμούς που υπάρχουν. Στην περίπτωση αυτή, μπορεί ο/η νηπιαγωγός να έχει ρόλο συμπαίκτη και να παίξει μαζί με ένα άλλο παιδί που θα έχει ρόλο ψαρά. Η συμμετοχή των εκπαιδευτικών στα παιχνίδια λειτουργεί ενθαρρυντικά ακόμα και για τα πιο διστακτικά παιδιά. Εναλλακτικά, μπορούμε αν θέλουμε, να καλέσουμε και γονείς να παίξουν μεταξύ τους ή μαζί με τα παιδιά, με τα ίδια θετικά αποτελέσματα.

Στο τέλος του παιχνιδιού -όταν δηλαδή ψαρέψουν και το τελευταίο αριθμόψαρο- κάθε παίκτης διαδοχικά: 

α). Καταμετρά δυνατά μπροστά στα υπόλοιπα παιδιά ένα-ένα τα ψάρια του και βρίσκει τον πληθικό τους αριθμό ή/και

β). Αναγνωρίζει τον αριθμό που αναγράφεται σε κάθε ψάρι και το δείχνει στα υπόλοιπα παιδιά.

Τα παιδιά-ελεγκτές κρίνουν αν βρέθηκε ο σωστός αριθμός που αναγράφεται σε κάθε ψάρι. Μπορούν επίσης πριν την καταμέτρησή τους, να εκτιμήσουν ποιος από τους δυο παίκτες νομίζουν ότι ψάρεψε τα περισσότερα ψάρια.

ΣΥΖΗΤΗΣΗ-ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ

 Όταν ολοκληρωθεί η δραστηριότητα ζητάμε να εκφραστεί μια κεντρική ιδέα στην προαναφερόμενη διαδικασία. Για παράδειγμα "Ποιο συμπέρασμα βγάλατε από το παιχνίδι αυτό; Θα μπορούσαμε να παίξουμε με διαφορετικό τρόπο;". Μπορούμε επίσης, να ζητήσουμε από τα παιδιά να ανακεφαλαιώσουν τη διαδικασία: "Εξήγησε το παιχνίδι, σε ένα παιδί της διπλανής τάξης, ώστε να το καταλάβει" κτλ.

Αν χρειαστεί, βοηθάμε ανακεφαλαιώνοντας με σχετικές ερωτήσεις. "Ποιοι ήταν οι κανόνες του παιχνιδιού που παίξατε; Ποια ήταν η "ζαβολιά" που δεν έπρεπε να κάνετε; Τι έκανε κάθε παίκτης με τα ψάρια του στο τέλος του παιχνιδιού;" κτλ. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ενθαρρύνουμε ένα κλίμα διαλόγου, να δημιουργούνται στα παιδιά ερωτήματα προς εύρεση απαντήσεων και ανάπτυξης συζήτησης, καθώς η δραστηριότητα από μόνη της δεν αρκεί για την κατάκτηση αριθμητικών εννοιών, αλλά πολύ μεγάλη σημασία έχει ο αναστοχασμός επάνω στη δραστηριότητα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Bishop, A.J. (1988). Mathematics Education in its cultural context. 

Educational Studies in Mathematics, 19(2), 179-191.

Καφούση, Σ. & Σκουμπουρδή, Χ. (2008). Τα μαθηματικά των παιδιών 4-6 ετών.    Αριθμοί και χώρος. Αθήνα: Πατάκης.

Τζεκάκη, Μ. (2010). Μαθηματική εκπαίδευση για την προσχολική και πρώτη σχολική       ηλικία. Αλλάζοντας την τάξη των μαθηματικών. Θεσσαλονίκη: Ζυγός.

Γεωργία Μουντζούρη

Νηπιαγωγός, MEd

mountgeo@ath.forthnet.gr