Ένα κείμενο του συναδέλφου Κώστα Προμπονά για το Νηπιαγωγείο

Ο συνάδελφος Κώστας Προμπονάς από το Πυργί της Χίου μου έστειλε ένα εξαιρετικό κείμενο που επιχειρεί να διερευνήσει το νέο καθεστώς συνεργασίας με τη Νηπιαγωγό Ειδικής Αγωγής που πολλά νηπιαγωγεία της χώρας διαθέτουν.

Ευχαριστώ πολύ τον συνάδελφο που μου εμπιστεύτηκε το κείμενό του. Ακολουθεί το κείμενο.

Το Ελληνικό Νηπιαγωγείο μπροστά σε μια πολεμική χρονιά: Διδάγματα από το «Βιβλίο του Πολέμου».

Το παρόν άρθρο αρχικά σκιαγραφεί τα δυνατά και αδύνατα σημεία στην Ελληνική εκπαίδευση μικρών παιδιών και πώς ο ιός covid-19 υπονομεύει την  σχολική κουλτούρα στα νηπιαγωγεία. Εν συνεχεία, ο γράφων, μάχιμος Νηπιαγωγός, Προϊστάμενος του Συλλόγου Διδασκόντων από το 1999 στο Ολοήμερο Νηπιαγωγείο Μαστιχοχώρων, αποπειράται να βγει από τον λαβύρινθο μιας ανησυχητικά δυσοίωνης σχολικής χρονιάς χρησιμοποιώντας τα διδάγματα ενός αρχαίου εγχειριδίου στρατηγικής.

Μέχρι την διασάλευση της σχολικής πραγματικότητας με την έλευση της πανδημίας τα Ελληνικά νηπιαγωγεία διακρίνονταν από μια εξαιρετική ποικιλομορφία. Λόγω της έλλειψης  διορισμών το μόνιμο προσωπικό ήταν γηράσκον και η ανανέωση σε μεθόδους και ιδέες δεν έρχονταν τόσο από την σπάνια δυνατότητα επιμόρφωσης όσο από την εισαγωγή έκτακτου εκπαιδευτικού προσωπικού. Οι ενθουσιώδεις αναπληρώτριες, συχνότατα κάτοχοι μεταπτυχιακών διπλωμάτων, αναστάτωναν εποικοδομητικά κάθε χρονιά την σχολική ζωή κομίζοντας τη φρεσκοαποκτημένη γνώση από τα παιδαγωγικά τμήματα. Ένα χαρακτηριστικό τους όμως ήταν η αδυναμία σύνδεσης με την τοπική κοινωνία. Αρκετές δυσανασχετούσαν με την απασχόλησή τους σε νηπιαγωγεία της βαθιάς Ελλάδας και την θεωρούσαν ως προσωρινή προκειμένου την επόμενη χρονιά να εργαστούν σε σχολεία στις πρωτεύουσες Νομών ή κοντά στον τόπο καταγωγής τους. Τα τελευταία χρόνια  συντριπτικά μεγαλύτερος αριθμός αναπληρωτριών είχαν αστική παρά αγροτική καταγωγή και η οικογένειά τους ανήκε στη μεσαία τάξη ώστε να μπορεί να πληρώσει το πανάκριβα πληρωμένο μεταπτυχιακό που θα επέτρεπε την ευνοϊκή κατάταξη στους πίνακες διορισμού.

 Την ίδια χρονική περίοδο το Ελληνικό νηπιαγωγείο διέθετε παρόμοια εξωτική ποικιλομορφία και στα παιδιά. Πολλά νηπιαγωγεία άρχισαν να φιλοξενούν και προνήπια, τα αγροτικά νηπιαγωγεία συνέχισαν να δέχονται παιδιά που δεν είχαν εμπειρία παιδικού σταθμού και άλλαξε η πληθυσμιακή τους σύσταση: Καθώς τα νέα ελληνικά ζευγάρια προτιμούσαν να μεγαλώσει το μοναχοπαίδι τους σε αστικό προάστιο  τα νηπιαγωγεία της ελληνικής περιφέρειας κλήθηκαν να διαχειριστούν την ενσωμάτωση μεγάλου όγκου παιδιών από αλλοδαπούς, εργάτες στον πρωτογενή τομέα. Σε πλείστες περιπτώσεις, ο Σύλλογος Διδασκόντων δεν σταμάτησε να αντιμετωπίζει έναν κυκεώνα ζητημάτων. Η διαρροή της μεσαίας τάξης στο άστυ άφησε ανυπεράσπιστους τους Συλλόγους γονέων, οι  επικλήσεις έμφοβων φτωχοποιημένων γονέων για ασφάλεια των νηπίων ήταν μια συνεχής επωδός-στη Χίο η Δημοτική Αρχή αφαίρεσε όλες σχεδόν τις παιδικές χαρές- και οι Νηπιαγωγοί αμύνθηκαν με ένα εσωστρεφές σχολικό πρόγραμμα. Για ακόμα μια φορά το Ελληνικό Νηπιαγωγείο κύλισε στην τυπική εκπαίδευση του άκρατου βερμπαλισμού. Η αργή διολίσθηση στον δασκαλοκεντρισμό και την απομάκρυνση από τον παιγνιώδη τρόπο μάθησης είχε ξεκινήσει από την αναγγελθείσα αξιολόγηση γύρω στο 2013-14 όπου έμφοβοι από τα επερχόμενα δεινά υπάλληλοι του Υπουργείου Παιδείας άφηναν τα σχολειά στην τύχη τους μαζεύοντας χαρτιά αδρά πληρωμένων σεμιναρίων και άσχετων μεταπτυχιακών «για να μην είμαστε στο 15% που προγραμματικά θα κηρύσσονταν ως «ανεπαρκείς».

Εντωμεταξύ συνεχιζόταν η Ελληνική εκπαιδευτική ιδιορρυθμία ο/η κάθε  Σχολικός Σύμβουλος να έχει  προσωπoπαγή  ατζέντα προτεραιοτήτων για την οποία πίεζε τα σχολεία αρμοδιότητάς του/της, χωρίς να υπάρχουν οι απαραίτητες εθνικές κατευθυντήριες οδηγίες. Συνήθως αυτή η ατζέντα προέκυπτε από την εξειδίκευση του μεταπτυχιακού που διέθεταν: Ο Σχολικός Σύμβουλος με  μεταπτυχιακό σε ξένο πανεπιστήμιο στην κλινική ψυχολογία συμβούλευε για την μείωση  επιθετικών  συμπεριφορών εξαντλητικούς διαλόγους ανάμεσα στον θύτη και το θύμα, ανέφικτους να πραγματοποιηθούν σε πολυπληθή τμήματα νηπίων, ο Σύμβουλος με μεταπτυχιακό στην αξιολόγηση όμνυε στην αναγκαιότητα ογκωδών portfolio με εκτενείς απομαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις νηπίων, όλοι τους όμως διέθεταν ένα κοινό γνώρισμα που αναδυόταν στη δημόσια διαβούλευση: Την απιστία για τον επαγγελματισμό του έλληνα εκπαιδευτικού, την βαθιά αλλεργία στην πιθανότητα να είναι αποτελεσματικός ένας σύλλογος διδασκόντων χωρίς την εξ ύψους, άνωθεν, παρέμβαση. Ανήκει όμως στη σφαίρα της αυτοκριτικής των δασκάλων μικρών παιδιών πώς οι ελάχιστες περιπτώσεις δεσποτισμού κάποιων Προϊσταμένων και η αδιαφορία τους για την δημοκρατική Αρχή της πλειοψηφίας-εξαιρουμένης της πιθανότητας μιας παράνομης απόφασης- επέτρεψαν σε Σχολικούς Συμβούλους να ισχυρίζονται στα ιντερνετικά κοινωνικά δίκτυα ότι «αν αφήσουμε τα Σχολεία χωρίς εμάς αυτοί θα σκοτωθούν μεταξύ τους». Σε κάθε περίπτωση πάντως, το καταφύγιο στον δευτεροβάθμιο δικαστή που αντιπροσωπεύει ο Διευθυντής Α/θμιας Εκπ/σης και ο Σχολικός Σύμβουλος το δικαιούται κάθε αδικημένος γονέας ή δάσκαλος όπως το ζήτησε και ο Πρώσος μυλωνάς λέγοντας το περίφημο «υπάρχουν δικαστές στο Βερολίνο».

   Κάτι που διαφεύγει μονίμως από το στόχαστρο των στελεχών εκπαίδευσης, από τον/την Σχολικό Σύμβουλο μέχρι και τον Πρόεδρο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής είναι ότι μολονότι έχουν γίνει αλλεπάλληλες μεταρρυθμίσεις στο Ελληνικό Νηπιαγωγείο και αλλαγές αναλυτικών προγραμμάτων εντούτοις ουδέποτε έχει υπάρξει αξιολόγηση των αποτελεσμάτων τους. Γενικά στο Ελληνικό Νηπιαγωγείο έχει συμβεί μια αλλαγή παραδείγματος με την έμφαση να έχει μετατοπιστεί: Από την ευεργετική επίδραση του παιχνιδιού στην κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού-γιατί όχι και στη σωματική, δεδομένου του ρεκόρ παιδικής παχυσαρκίας μαζί με Κύπρο- περάσαμε προς ένα νηπιαγωγείο οιονεί σχολείο τυπικής εκπαίδευσης. Γυμναστική, μουσική παιδεία,  κουκλοθέατρο, σύντομες εκδρομές στη φύση -όπου υπάρχει η δυνατότητα, έχουν περιοριστεί και αντικατασταθεί από ακαδημαϊκά προγράμματα με τα νήπια να διάγουν καθιστικό βίο. Άραγε αυτά τα παιδιά, θα έχουν αποφασιστικό πλεονέκτημα αύριο, όταν τελειώνουν το Δημοτικό; Θα είναι καλύτερα στην αναγνωστική ικανότητα και στα Μαθηματικά από τα παιδιά που έπαιζαν περισσότερο; Οι έρευνες απαντούν απερίφραστα, όχι! Οι πιο πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι ενώ τα αυστηρά σχολικά προγράμματα από μικρή ηλικία συχνά επιδρούν θετικά στη σχολική επίδοση  στις πρώτες τάξεις, η επίδραση αυτή τείνει να εξαφανιστεί όταν τα παιδιά φτάνουν στην τελευταία τάξη του Δημοτικού. Αν το Ελληνικό Νηπιαγωγείο ισορροπήσει σε αναπτυξιακά κατάλληλους μαθησιακούς στόχους, που θα προσφέρονται με παιχνίδι, αυτή η καθυστέρηση θα έχει θετικά μόνο κοινωνικά αποτελέσματα και μακροπρόθεσμα ευεργετικό αντίκτυπο στην καλή σχολική επίδοση. Λόγου χάρη, ερευνητές στη Δανία διαπίστωσαν πώς, όταν η έναρξη της τυπικής μάθησης ξεκινά στο Δημοτικό και όχι στο Νηπιαγωγείο, μειώνεται δραστικά η πιθανότητα ενός μαθητή να συγκαταλεχθεί στην κατηγορία των παιδιών με ελλειμματική προσοχή και  υπερκινητικότητα. Είναι ακριβώς η κατηγορία που αποδίδεται, ελαφρά τη καρδία, σε πλείστα παιδιά του Ελληνικού Νηπιαγωγείου και Δημοτικού τα πρόσφατα χρόνια…

Τι συμβαίνει τα τελευταία χρόνια στα Ελληνικά νηπιαγωγεία ώστε να αποφασιστεί επειγόντως να μπουν σε εκατοντάδες τάξεις δασκάλες/οι ειδικής αγωγής; Aυτό που παρατηρήθηκε ήταν ένα τεράστιο χάσμα δεξιοτήτων ανάμεσα στα νήπια. Υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση στις ικανότητες ακριβώς επειδή στο Ελληνικό Νηπιαγωγείο πιέζονταν τα παιδιά να ξεκινούν νωρίς την τυπική μετωπική διδασκαλία. Το αποτέλεσμα ήταν η απογοήτευση και η χαμηλή ακαδημαϊκή αυτοαντίληψη των λιγότερο ικανών παιδιών, που επέρχεται όταν οι εργασίες που τους ζητούνται είναι ιδιαίτερα δύσκολες για το στάδιο στο οποίο βρίσκονται. Συχνά, αυτά τα παιδιά είναι αναπτυξιακά πιο πίσω από τους συμμαθητές του καθώς έχουν γεννηθεί αργότερα μέσα στην ίδια χρονιά.

Η Lucy Crehan, στο βιβλίο της «Φυτώρια Ευφυΐας» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2019) χρησιμοποίησε την παραβολή του σπορέα για να ερμηνεύσει την παράδοξη επιτυχία της Φιλανδίας που έχει τον υψηλότερο δείχτη αλφαβητισμού παγκοσμίως αλλά επιμένει να προσφέρει στα νήπια τη δυνατότητα να απολαμβάνουν την παιδική τους ηλικία. «Όπως το να ρίχνεις σπόρους μέσα στις πέτρες, έτσι και το να μαθαίνεις στα παιδιά να διαβάζουν όταν είναι τεσσάρων ετών μπορεί να φαίνεται παραγωγικό, όμως απαιτεί περισσότερη προσπάθεια και ενέργεια απ’ ό,τι αν περιμένεις μέχρι να έχουν αναπτυχθεί πλήρως οι δεξιότητες που απαιτούνται για την ανάγνωση». Η άκαιρη έμφαση στην τυπική εκπαίδευση τα τελευταία χρόνια από το Ελληνικό Νηπιαγωγείο ερμηνεύει ανεκδοτολογικές παρατηρήσεις  ότι έχουμε απολέσει μια ολόκληρη γενιά αναγνωστών. Τα παιδιά, όπως επισημαίνουν ερευνητές όπως ο D. Whitebread του πανεπιστημίου Καίμπριτζ, γίνονται καλά σε ότι εξασκούν. Κάποια, αρχίζοντας να μαθαίνουν νωρίτερα ανάγνωση αναπτύσσουν λιγότερο θετική συμπεριφορά απέναντι στη μάθηση. Παιδιά που ανέπτυξαν αποστροφή για τα βιβλία συχνά πιέστηκαν να μάθουν να διαβάζουν προτού να είναι έτοιμα.

Την προηγούμενη σχολική χρονιά το Ελληνικό σύστημα εκπαίδευσης μικρών παιδιών ταρακουνήθηκε από την έλευση του ιού covid-19. Σε πλείστα νηπιαγωγεία οι νηπιαγωγοί είχαμε αποδυθεί σε αγώνα δρόμου να στήσουμε δομές τηλεκπαίδευσης εκ του μηδενός. Τον Ιούνιο τα σχολεία άνοιξαν αλλά από τον Σεπτέμβριο οι διαβόητες αρχές κοινωνικής αποστασιοποίησης έρχονται να υπονομεύσουν το πιο σημαντικό επίτευγμα του Ελληνικού Νηπιαγωγείου, τα πρώτα σταθερά βήματα ευχάριστης μάθησης, την κοινωνικοποίηση, με αυξανόμενη αυτοπεποίθηση εντός της ελληνικής σχολικής κουλτούρας. Είναι μια κουλτούρα που θαυμάζω και εκτιμώ. Καθώς τα ελληνικά σχολειά μικρών παιδιών κατέληξαν να είναι προνομιούχες θέσεις γυναικείας εργασίας βλέπαμε να ανθίζει η θηλυκή αξία της αλληλεγγύης, η σωματική οικειότητα μέσω της αγκαλιάς με την οποία οι ελληνίδες νηπιαγωγοί παρηγορούν όσα παιδιά έχουν άγχος αποχωρισμού, η αναφορά «στα παιδιά τους». Πρόκειται για έναν ολόκληρο πολιτισμό προς ανθρωπολογική εξερεύνηση. Οι συνέπειες που θα έχει η πανδημία σε αυτό τον πολιτισμό μένουν ανεξερεύνητες. Ευτυχώς όμως φέτος το καλοκαίρι φάνηκε μια αναλαμπή. Ήταν ο μόνιμος διορισμός χιλιάδων δασκάλων και νηπιαγωγών ειδικής αγωγής. «Πολλών ραγεισών ελπίδων μιάς τυχών»( Έχοντας ραγιστεί πολλές ελπίδες μου, εκπληρώθηκε μία.) λέει ο τραγικός Αισχύλος.

Θα είναι ένα απολύτως νέο σύστημα. Η εισαγωγή νηπιαγωγών ειδικής αγωγής είχε ξεκινήσει αρκετά χρόνια νωρίτερα αλλά δούλευαν με το καθεστώς της έκτακτης αναπληρώτριας/τη. Η πιθανότητα να έχει ένα νηπιαγωγείο στο παρελθόν αυτή την ιδιαιτέρως εμπλουτιστική δυνατότητα-«Οὐαὶ αὐτῷ τῷ ἑνί» ( αλίμονο στον ένα, που μένει απομονωμένος)» έλεγε ο Σοφός Σολομώντας-εξαρτιόταν από πολλούς παράγοντες. Το Νηπιαγωγείο στο οποίο υπηρετώ είχε την αγαθή τύχη να φιλοξενεί, επί σειρά ετών μέχρι σήμερα, νηπιαγωγό ειδικής αγωγής. Βολιδοσκοπώντας στις αρχές του σχολικού έτους την παιδαγωγική τακτική κάθε δασκάλας, είχα την ευκαιρία, σταδιακά, να διερευνήσω την σταδιακή αλλαγή της εκπαιδευτικής πολιτικής που αφορά τα παιδιά που δυσκολεύονται. Η διδασκαλία των μαθητών με ειδικές ανάγκες παλιότερα γινόταν κατά κανόνα σε χωριστές τάξεις, τώρα όμως δίνεται πολύ μεγάλη σημασία στο ζήτημα του αποκλεισμού. Η συνεργασία των μόνιμων εκπαιδευτικών ποίκιλε ανάλογα με τα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά, την «χημεία», κατά την λαϊκή έκφραση, που αναπτυσσόταν με την αναπληρώτρια νηπιαγωγό ειδικής αγωγής, αλλά προφανώς στο μέλλον αυτή η σχέση πρέπει να ρυθμιστεί λεπτομερώς με τον εσωτερικό κανονισμό κάθε νηπιαγωγείου. Τα τελευταία χρόνια, με την έμφαση σε ακαδημαϊκά προγράμματα τυπικής εκπαίδευσης, η χωριστή διδασκαλία έκανε ευκολότερη τη δουλειά για κάποιους μόνιμους δασκάλους/ες καθώς θεωρούσαν ότι θα μπορούσαν να διαχειρίζονται άνετα τη μικρότερη κλίμακα αναγκών μέσα στην ίδια τάξη.

 Στόχος όμως κάθε σχολείου, προσανατολισμένου στον Ευρωπαϊκό πυρήνα αξιών, πρέπει να είναι να συμπεριλάβει όλους τους μαθητές χωρίς να αποκλείσει κανέναν. Είμαστε πολύ τυχεροί που έχουμε, επιτέλους διορισμένη μόνιμα, την εξειδικευμένη εκπαιδευτικό μικρών παιδιών. Αλλά ο συνδυασμός της Εμπεριεκτικής Αρχής με τους καινότροπους κανόνες κοινωνικής αποστασιοποίησης θα απαιτήσουν ευελιξία και αρκετή διαβούλευση από τον σύλλογο διδασκόντων. Επαρκής και αναγκαία συνθήκη, την οποία κάποια τυχερά νηπιαγωγεία  καλύπτουν, είναι  παραπάνω από μια αίθουσες διδασκαλίας. Τις πρώτες ώρες ελεύθερων δραστηριοτήτων ας κινητοποιήσουμε την πολύτιμη εφεδρεία του νέου μόνιμου προσωπικού ειδικής αγωγής ώστε να εργαστούν με μικρές ομάδες προνηπίων. Άλλωστε, πρόσφατα, η ηλικιακή διαίρεση έχει προταθεί από την κυβέρνηση ως μέτρο  για τα χωριστά διαλλείματα και είναι το πιο εύλογο κριτήριο για επιλογή στις ελεύθερες ώρες που πραγματοποιείται διδασκαλία σε μικρές ομάδες.  Αυτό θα επιτρέψει να επιτευχθεί και η πρώιμη διάγνωση και παρέμβαση που επιζητά το εκπαιδευτικό σώμα σταθερά, εδώ και χρόνια! Δεν υπάρχει σήμερα κανένα επιστημονικό επιχείρημα ή πολύ χειρότερα κυνική απαίτηση η μονιμοποιημένη πια Νηπιαγωγός ειδικής αγωγής να έχει επικοινωνία «μόνο με τα ένα-δύο νήπιά της», πολύ περισσότερο όταν ακόμα δεν έχουν διαγνωστεί επίσημα από κρατικό φορέα ως υποκείμενα ειδικής αγωγής.           Ως συνέπεια, η εξειδικευμένη Νηπιαγωγός, διατηρεί την επιστημονική αυτοτέλειά της και είναι υποχρεωμένη να συναινεί στις δημοκρατικές αποφάσεις του Συλλόγου διδασκόντων. Προσωπικά, όλες τις χρονιές συνεργάστηκα ικανοποιητικά με τις καλοπροαίρετες βοηθούς  μάθησης όσων παιδιών είχαν δυσκολίες. Ένας μόνιμος προβληματισμός τους που δείχνει πόσο σοβαροί επαγγελματίες ήταν η καθυστέρηση που παρατηρούσαν στον εντοπισμό όσων παιδιών θέλουν εντατική ειδική στήριξη ώστε να την λάβουν εγκαίρως.

Η εκπαίδευση μικρών παιδιών, προνηπίων και νηπίων, φέτος θα είναι δύσκολη υπόθεση. Γι’ αυτό ο Σύλλογος Διδασκόντων οφείλει να καταστρώσει ένα σχέδιο. Το δεύτερο μέρος του άρθρου θα προσπαθήσει να συμβάλλει εποικοδομητικά φωτίζοντας πλευρές αυτού του σχεδίου σε μια πολύ δύσκολη περίοδο για την εκπαίδευση.

Το βιβλίο του Πολέμου του αρχαίου Συγγραφέα Σουν Τζου ήταν από τις πρώτες προσπάθειες της ανθρώπινης δημιουργικότητας να σχεδιάσει. «Πατήρ πάντων ο πόλεμος», έλεγε ο Ηράκλειτος και εκεί βρίσκονται οι απαρχές του σχεδιασμού. Αργότερα, εμφανίστηκαν σχέδια και στην Οικονομία και τις Επιστήμες και πολύ αργότερα στην εκπαίδευση-ας μην ξεχνάμε και τα σχέδια δράσης του Αμερικάνου παιδαγωγού Τζον Ντιούι που μάθαμε στην Ιστορία της Εκπαίδευσης. Τα σχολειά που θα χάσουν θα έχουν ξοδέψει πολύ λίγο χρόνο στον προγραμματισμό της μάχης. Η προετοιμασία και οι υπολογισμοί είναι ο βέβαιος δρόμος προς τη νίκη. Η αμέλεια εξασφαλίζει την ήττα. Όποιος Σύλλογος Διδασκόντων  προσέξει πολύ αυτό το σημείο θα είναι ο νικητής.

Εξωτερικά, οι συμβουλές του Γερο-Δασκάλου Σουν Τζου φαίνονται απλές, ακόμα και προφανείς, όμως φυσικά στη ζωή τίποτα δεν είναι απλό. Συχνά επαναλαμβάνει κάτι πού έχει ήδη πει αλλά δεν πρόκειται για γεροντική μωρία όσο για δασκαλική εμμονή στην εμπέδωση: O Δάσκαλος θέλει να βεβαιωθεί ότι έχει γίνει απόλυτα κατανοητός. Όλοι οι έμπειροι δάσκαλοι γνωρίζουμε πόσο δίκιο έχει ο κορυφαίος σκηνοθέτης Bob Wilson που δηλώνει: «Μη φοβάσαι να επαναλαμβάνεσαι. Κάθε φορά είναι διαφορετική.» Και κάθε σχολική χρονιά…

Αν ακολουθήσουμε το συγκεκριμένο θεωρητικό νήμα, η άμυνα ενός Συλλόγου διδασκόντων μικρών παιδιών την περίοδο του covid-19, θα βασιστεί σε τέσσερα στοιχεία. Αυτά είναι: 1) ο ηθικός νόμος που ενώνει τους εκπαιδευτικούς του Συλλόγου Διδασκόντων με την επικεφαλής προϊσταμένη.2) Ο καιρός του κορονοϊού, ο χρόνος δηλαδή που ο ιός θα ενσκήψει σε κάθε σχολείο. 3) Το πεδίο μαχόμενης διδασκαλίας, η διαμόρφωσή και η χρήση των ανοιχτών  χώρων και των αιθουσών διδασκαλίας. 4)Η ηγεσία, που διαπνέεται από ειλικρίνεια, συμπόνια, θάρρος και αυστηρότητα.

Στην πολεμική αυτή χρονιά το εκπαιδευτικό στράτευμα κινδυνεύει από επαγγελματική εξουθένωση. Η νίκη θα αργοπορήσει, τα όπλα στομώνουν κάποτε και οι μαχήτριες/ες οφείλουν να καταστρώσουν σχέδιο ώστε να προλάβουν να μην καταπονηθούν, να μην  αποθαρρυνθούν. Ο έξυπνος πολεμιστής στο πεδίο της μάχης περιμένει τον εχθρό, πανέτοιμος. Οι μωροί, «ούργιοι» όπως λένε εδώ στη Χίο, καταφθάνουν εξουθενωμένοι στο πεδίο της μάχης. Δεν χρειάζεται φέτος να αφυδατωθούν κάποιοι συνάδελφοι κάνοντας τόσα ιδιαίτερα όπως τις προηγούμενες χρονιές. Ούτε ο γράφων να το παρακάνει με το κολύμπι. Όπως λέω και στον συνταξιούχο γείτονα  που φοβάται, «φέτος δεν επείγει να βγάλεις δύο τόνους λάδι και να σου βγει το λάδι». Ο υπερβολικός σωματικός μόχθος, η καταπόνηση της φωνής, η υπερκόπωση είναι κακός εταίρος στη μάχη με τον κορωνοιό. Ακόμα και οι δυνατές φωνές, όπως έχει δείξει  έρευνα με μέλη χορωδιών, επάγουν κακουχία στους βλεννογόνους που αφήνονται απροστάτευτοι στους ιούς του αναπνευστικού. Είμαστε και εμείς οι εκπαιδευτικοί επαγγελματίες φωνής!

 Τι είναι καλύτερο για το Σχολείο αυτή την πολεμική χρονιά;  Η βιασύνη ή η σύνεση; «Η ταχύτητα είναι μερικές φορές βιασύνη, η αργοπορία είναι πάντα ανοησία» γράφει το Βιβλίο του Πολέμου. Μόνο με ακαριαίους κατάλληλους ελιγμούς, «τις σημαίες και τα σήματα» του Κινέζου Πολέμαρχου, ο εκπαιδευτικός στρατός θα μπορέσει να αντέξει τη φετινή πολεμική χρονιά μένοντας αλώβητος. Η κατανόηση από τον Σύλλογο Διδασκόντων πού είναι δυνατό και πού αδύνατο το Σχολείο μας εξασφαλίζει την μέγιστη απόδοση του εκπαιδευτικού προσωπικού, σαν μια πέτρα που χτυπάει ένα αυγό.

Ο καλός Σύλλογος Διδασκόντων αποσκοπεί στη συνδυασμένη δράση και δε ζητάει «τον ουρανό με τ΄ άστρα», μεμονωμένα από τις γυναίκες και τους άνδρες του. Γιατί η δύναμή του λογαριάζεται ως σύνολο με το να χρησιμοποιεί συνδυασμένα την ενέργεια των συναδέλφων. Δεν μιμείται μεθόδους νίκης αλλά  διαμορφώνει τις μεθόδους του σύμφωνα με την ποικιλία των συνθηκών, κινείται ανάλογα με τα παιδιά που αντιμετωπίζει. Άλλα τα προβλήματα του  Σχολείου με παιδιά δικηγόρων και γιατρών στην πρωτεύουσα και άλλα στην αγροτική ύπαιθρο με παιδιά αλλοδαπών εργατών γης.

Όλα φέτος θα εξαρτηθούν από την πειθαρχία και την ικανότητα που θα επιδείξει ο Σύλλογος Διδασκόντων. Ο Σύλλογος οφείλει να θέσει τις προτεραιότητες. Κάποια φέτος θα είναι δευτερεύουσας σημασίας. «Αν προστάζεις τους άνδρες σου, γράφει το Βιβλίο του Πολέμου, να μεταφέρουν τα εφόδια και να βαδίσουν πολλά μίλια χωρίς στάση, καλύπτοντας τη διπλάσια από τη συνηθισμένη απόσταση στο τέλος μόνο ένας στους δέκα θα φτάσει στον προορισμό σας»

Πώς θα επιβάλλουμε την πειθαρχία στα σημερινά παιδιά-βασιλιάδες αναρωτήθηκε πρόσφατα ο συμπατριώτης μου Ναξιώτης  συγγραφέας Νίκος Σαλτερής;  Όπως γνωρίζουμε οι ηθικές θεωρίες των μικρών παιδιών αλλάζουν όταν προσέρχονται στη σχολική κουλτούρα και την τυπική εκπαίδευση. Αν και κάποιοι μπορεί να φαντάζονται τον θεσμικό χώρο του Δημόσιου νηπιαγωγείου ως συνέχεια μιας ενίοτε δυσλειτουργικής Ελληνικής οικογένειας, στην πραγματικότητα  πολλά εξαιρετικά νηπιαγωγεία στις Ευρωπαϊκές χώρες αλλά και στην δική μας εφαρμόζουν την Αρχή του Κινέζου Λόγιου που προτείνει «συνέπεια στην επιβολή ισότιμων κυρώσεων όσο και ανταμοιβής προς όλους». Η ισονομία και ισοπολιτεία- ας μη ξεχνάμε το δώρο της Αρχαίας Αθηναϊκής Δημοκρατίας στον Δυτικό Πολιτισμό,  εξασφαλίζει  μια  σχολική τάξη με αυτοπειθαρχία. Η εμπιστοσύνη γεννιέται όταν αντιμετωπίζουμε μαθητές και μέλη του Συλλόγου Διδασκόντων με αυτοπειθαρχία και σεβασμό. Η σταθερή διοίκηση εμπνέει υπακοή, η ασταθής εμπνέει απειθαρχία. Η Προϊσταμένη που εμπιστεύεται τη δύναμη και τη συναίνεση των συναδέλφων νηπιαγωγών εμπνέει αμοιβαία εμπιστοσύνη. Η τέχνη του να διατάζεις δεν είναι να διορθώνεις μικρά λάθη και να παρασύρεσαι από ασήμαντες διενέξεις. Ένας Διευθυντής σχολείου χωρίς σθένος, που δίνει ασαφείς διαταγές και αόριστα καθήκοντα δημιουργεί αταξία και χάος.

 Είναι πράγματι συγκλονιστικό να διευθύνεις επαγγελματίες, επιστήμονες, νεώτερους μεν αλλά συχνά με ανώτερες σπουδές από τις δικές σου, γνωρίζοντας όμως αυτούς τους/τις εκπαιδευτικούς και τα ταλέντα τους θα τους εμπιστεύεσαι όλο και περισσότερο. Γιατί, όπως μου το έθεσε σε προσωπική επικοινωνία μια αναπληρώτρια νηπιαγωγός, «θα ήθελα πριν φύγω από αυτό το σχολείο στον Χιώτικο Νότο να αφήσω την κληρονομιά μου, το στίγμα μου στη μάθηση των μικρών παιδιών».

  Θα έλθει  κατά τη διάρκεια της φετινής δύσκολης  χρονιάς πάμπολλες  φορές ο καιρός που όσες/οι προΐστανται  θα πρέπει να γίνουν διάκονοι. Τα σχολειά τους θα προελαύνουν χωρίς οι ίδιες/οι να επιδιώκουν τη δόξα.  Τέτοιοι άνθρωποι - «στολίδια του κράτους, ήρεμοι και λιγομίλητοι, εξασφαλίζοντας τη μυστικότητα,  σταθεροί και δίκαιοι εξασφαλίζοντας την τάξη» όπως περιγράφει ο Σουν Τζου - υποχωρούν στις τεκμηριωμένες απόψεις ακόμα και των ελαχίστων αδελφών μας, γονέων Ρομά ή αλλοδαπών ανειδίκευτων εργατών, χωρίς να φοβούνται ότι υποτιμώνται. Αν ωστόσο ο Διευθυντής είναι επιεικής αλλά χωρίς κύρος, καλόψυχος αλλά ανίκανος να επιβάλλει την τάξη, μαθητές και συνάδελφοι θα είναι σαν κακομαθημένα παιδιά-απόλυτα ανεύθυνοι και τα τελικά αποτελέσματα καταστροφικά.

Όταν τέλειωσα την ανάγνωση του Βιβλίου του Πολέμου, λίγες μέρες πριν ανοίξουν τα σχολεία ανακοίνωσε η Υπουργός Παιδείας  τα μέτρα για το άνοιγμα των Σχολείων. Ήταν ίσως τα πιο αυστηρά στην Ευρώπη. Τα πρώτα σχόλια στα κοινωνικά δίχτυα ήταν  καλαμπουρτζίδικα: «Το μικρό θα πάει με μάσκα του Νέμο και θα γυρίσει με του Σπάϊντερμαν , προϊόν ανταλλαγής με το φιλαράκι του», έγραψε μια νεαρή μητέρα. Αργότερα αρκετά σχόλια εξέπεμπαν ανησυχία προκειμένου για την εφαρμογή τους στα μικρά παιδιά. «Το ότι αντιμετωπίζονται ως ίδια σε όλα τα 4χρονα με τα 17χρονα δείχνει ότι δεν υπάρχει  σοβαρός σχεδιασμός» υποστήριξε εξοργισμένη μια εκπαιδευτικός. «Τα τετράχρονα παιδιά που θα έρθουν για πρώτη φορά στο Νηπιαγωγείο με τα αναμενόμενα προβλήματα προσαρμογής και κλάματα καθώς και τα αδιάγνωστα με τα επιπλέον θέματα που αντιμετωπίζουν θα φοράνε μάσκα;» ήταν ένα σχόλιο, γραμμένο πιθανώς από νηπιαγωγό.

Οι δυσκολίες της νέας πολεμικής χρονιάς, όλες οι δασκάλες/οι μικρών παιδιών το υποψιαζόμαστε,  θα είναι αμείλικτες. Πώς θα διαφύγουμε; Δεν θα δραπετεύσουμε, ούτε θα λιποτακτήσουμε! Και δεν θα κάνουμε τη χάρη σε χαιρέκακους μη-εκπαιδευτικούς που πρότειναν στα ίδια κοινωνικά δίκτυα «να παραιτηθούν ή να πάρουν άδεια άνευ αποδοχών όσοι  ασκούν κριτική στην Υπουργό». Θα παλέψουμε να μείνουμε όρθιες και όρθιοι και να μην διασυρθούμε.

 Για να πάρω θάρρος θυμήθηκα πώς τελειώνει το Βιβλίο του Πολέμου: «Με τον καιρό ο θυμός μπορεί να γίνει χαρά, η δυσαρέσκεια ικανοποίηση, όμως το Βασίλειο αν καταστραφεί δεν ξαναχτίζεται ούτε οι νεκροί ξαναζωντανεύουν. Όταν δεν υπάρχει ανάπαυλα ούτε διέξοδος, είσαι σε θανάσιμη θέση. Σε θανάσιμο έδαφος, διέδωσε στους συντρόφους σου ότι βρίσκεστε σε απελπιστική κατάσταση. Γιατί, όταν είμαστε περικυκλωμένοι, από τη φύση μας γινόμαστε ατρόμητοι, κι όταν βρισκόμαστε σε ακραίο κίνδυνο πολεμάμε σκληρά. Πολεμιστές σε κατάσταση απελπισίας δεν φοβούνται. Χωρίς έξοδο διαφυγής, χωρίς ελπίδα ή βοήθεια, μένουν σταθεροί στο πόστο τους. Εκτελούν τα καθήκοντά τους χωρίς υποδείξεις και χωρίς επιβολή πειθαρχίας. Είναι πιστοί άνευ όρων και προσταγών. «Οι στρατιώτες δεν είναι πλούσιοι, όχι όμως επειδή αντιπαθούν τα πλούτη. Κι αν καίνε τα υπάρχοντά τους και θυσιάζουν τη ζωή τους δεν είναι επειδή δεν αγαπούν τη μακροζωία», γράφει ο Κινέζος αρχαίος φιλόσοφος.

 Αρχαίοι Κινέζοι στρατιώτες και Σύλλογοι διδασκόντων μικρών παιδιών στα Ελληνικά Νηπιαγωγεία θα κάνουν το καθήκον τους και θα δείξουν ηρωικό θάρρος γιατί δεν έχουν έξοδο διαφυγής. Ας αλληλοβοηθηθούμε!