Απ'το 1 ξεκινώ στο 30 σταματώ! Αριθμητικές διατάξεις με κυβάκια (της Γεωργίας Μουντζούρη)

Ακολουθεί άρθρο της συναδέλφου Γεωργίας Μουντζούρη. Την ευχαριστώ πολύ που μου το έστειλε. Τα υπόλοιπα μαθηματικά παιχνίδια (40 αναρτήσεις του ιστολογίου) ΕΔΩ.

Απ' το 1 ξεκινώ

στο 30 σταματώ!

Αριθμητικές διατάξεις με κυβάκια

Τα τελευταία χρόνια, πολλά νήπια έρχονται στο σχολείο εφοδιασμένα με άτυπες γνώσεις και εμπειρίες σχετικά με τις αριθμητικές έννοιες και δεξιότητες, οι οποίες ξεπερνούν κατά πολύ την πρώτη δεκάδα. Στο ΔΕΠΠΣ αναφέρεται ότι με τις κατάλληλες διδακτικές παρεµβάσεις τα παιδιά μπορούν να βοηθηθούν ώστε "να οργανώνουν και να επεκτείνουν τις γνώσεις τους σχετικά µε τους αριθµούς" (ΥΠΕΠΘ-Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2002, σελ. 598). Ιδιαίτερα σημαντικό κρίνεται επίσης, τα παιδιά να ενθαρρύνονται να αναγνωρίζουν αμέσως με μια ματιά ("subitizing") τους αριθμούς από το 1 έως το 10 μέσω της συμμετοχής τους στα διάφορα παιχνίδια (ΥΠΕΠΘ, 2011, σελ. 163).

Σε πολλές αναρτήσεις στο παρόν blog, έχουν παρουσιαστεί παιχνίδια με διψήφιους/τριψήφιους αριθμούς. Όσον αφορά την αρίθμηση από το 0-100 στα σύγχρονα προγράμματα σπουδών για το νηπιαγωγείο, η Τζεκάκη υποστηρίζει ότι το παιδί "μπορεί να μετρά ως το 20 και αναγνωρίζει αριθμούς μέχρι το 100, ενίοτε με παραλείψεις και λάθη" (Τζεκάκη, 2010, σελ. 348). Ο Van de Walle (2007, σελ. 257) αναφέρει χαρακτηριστικά ότι τα παιδιά του νηπιαγωγείου "μπορούν και πρέπει να μάθουν να μετρούν μέχρι το 100 και να απαριθμούν συλλογές 20 ή 30 αντικειμένων». Παρακάτω θα περιγραφεί ένα αριθμητικό παιχνίδι, όπου τα παιδιά γίνονται σταδιακά ικανά με την ενασχόλησή τους μ' αυτό, να επεκτείνουν τις αριθμητικές τους γνώσεις.

ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑ

·          Ξύλινα κυβάκια στα οποία έχουμε γράψει αριθμούς έως το 30 (οι αριθμοί αναγράφονται στις 4 διαδοχικές έδρες, έτσι ώστε να μπορούν να παρατηρηθούν από όλα τα παιδιά, όπου και αν κάθονται στη Γωνιά Συζήτησης).

·          Μαρκαδόρος.

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Αρχικά, παρουσιάζουμε στα παιδιά τα 3 σακουλάκια με τα κυβάκια, ώστε να τα περιεργαστούν και να σκεφτούν τι μπορούν να κάνουν μ' αυτά. Έχει μεγάλη σημασία να προσκαλούμε τα παιδιά να κάνουν υποθέσεις σχετικά με τη χρήση του υλικού που χρησιμοποιούμε κάθε φορά. Η πρώτη αντίδρασή τους συνήθως, είναι ότι τα σακουλάκια περιέχουν πολλούς αριθμούς, οι οποίοι είναι μπερδεμένοι και πρέπει να τοποθετηθούν στη σωστή σειρά.

Έτσι, ζητάμε από τα παιδιά να βγάλουν τους κύβους από τα σακουλάκια, να τους τοποθετήσουν τυχαία σε μία σειρά και να τους παρατηρήσουν προσεκτικά. Στην πρώτη αυτή φάση, δημιουργούν διατάξεις της πρώτης δεκάδας.

Οι τρόποι που μπορεί να αναπτυχθεί το παιχνίδι είναι ποικίλοι:

1). Καλούμε ένα παιδί να διατάξει όποιο χρώμα κύβων επιλέξει, από τον πιο μικρό αριθμό στον πιο μεγάλο. Τα παιδιά είναι ικανά να διατάσσουν επιτυχώς μικρούς αριθμούς με μία ματιά.

2). Εναλλακτικά, μπορεί να συνεργαστούν 2 παιδιά. Ο ένας τοποθετεί το πρώτο κυβάκι, ο επόμενος το 2ο κτλ.

3). Όταν παίζουν 3 παιδιά αναπτύσσεται κάποιο είδος ανταγωνισμού, όπως σε όλα τα παιχνίδια ταχύτητας:

α). Τα παιδιά επιλέγουν με ποιο χρώμα θα παίξει το καθένα.

β). Με το σύνθημά μας διατάσσουν τα κυβάκια από τον μικρότερο αριθμό στο μεγαλύτερο. Τονίζουμε ότι μας ενδιαφέρει να σχηματισθεί σωστά η σειρά των αριθμών και έπειτα ποιος θα ολοκληρώσει πρώτος.

Στις 3 παραπάνω περιπτώσεις, δίνουμε ένα ακουστικό ερέθισμα και τα παιδιά ξεκινούν να διατάσσουν τους αριθμούς. Νικητής αναδεικνύεται ο πρώτος παίκτης που θα ολοκληρώσει σωστά τη σειρά του. Για να είμαστε βέβαιοι για το αποτέλεσμα της διάταξης, γίνεται ο έλεγχος από τον παίκτη/παίκτρια που εκφωνεί δυνατά την ακολουθία των αριθμών (ή εναλλακτικά από ένα άλλο παιδί ή από το σύνολο της τάξης).  

Όταν τα παιδιά εξοικειωθούν με τη δεκάδα, συνεχίζουμε προσθέτοντας τα κυβάκια της δεύτερης δεκάδας. Με το σύνθημά μας ακολουθείται η ίδια διαδικασία για τα ψηφία 1 έως 20. Ποιος θα ολοκληρώσει πρώτος τη δική του σειρά;

Τέλος, κάθε παιδί συμπληρώνει τη διάταξή του με όλους τους αριθμούς που του δίνονται (εδώ από το 1 έως το 30). Ποιος θα ολοκληρώσει σωστά και γρήγορα;

Είναι πολύ βασικό -σε όλες τις περιπτώσεις- να ζητάμε από τα παιδιά να "διαβάσουν" τη σειρά που δημιούργησαν με τα κυβάκια τους και να μην αναφέρουμε εμείς αν είναι σωστή η διάταξη ή όχι. Το αποτέλεσμα πρέπει να κρίνεται από τα ίδια τα παιδιά.

Καθώς τα παιδιά εξοικειώνονται με το παιχνίδι γίνονται σταδιακά ικανά να ξεκινούν τις διατάξεις από τυχαίους αριθμούς που ορίζουμε λ.χ. το 4 ή το 6 (κι όχι αποκλειστικά από το 1, όπως συνήθως τους ζητάμε).

Μία πρόταση που προέκυψε από τα ίδια ήταν να τοποθετήσουν τα κυβάκια το ένα επάνω στον άλλο. Η διαδικασία αυτή είναι αρκετά διασκεδαστική, καθώς προσπαθούν να διατάξουν σωστά τους αριθμούς ισορροπώντας τους ταυτόχρονα. Συχνά δεν τα καταφέρνουν, οι κύβοι πέφτουν, προκαλώντας χαρούμενες αντιδράσεις και γέλια (αντίστοιχο παιχνίδι δημοσιεύθηκε το 2014 στο παρόν blog http://taniamanesi-kourou.blogspot.gr/2014/07/blog-post_25.html με τον τίτλο "Μαϊμουδομετρήματα").

Επίσης, καθ' όλη τη διαδικασία, δίνουμε της ευκαιρία στα παιδιά να κάνουν τις δικές τους προτάσεις, όπως σε επόμενες εφαρμογές όπου οι αριθμοί διατάσσονται από το μεγαλύτερο ψηφίο στο μικρότερο.

Το κορίτσι της παρακάτω φωτογραφίας προτείνει κι επιχειρεί μία αντίστροφη διάταξη, από το 20 έως το 1.

Αφού τα παιδιά κατανοήσουν τη διαδικασία, οι κύβοι τοποθετούνται στη Γωνιά των Μαθηματικών. Καθώς κυλούν οι μήνες, προσθέτουμε διαδοχικά κι άλλα ψηφία. Τα παιδιά μπορούν να παίξουν ατομικά ή σε ζευγάρια.

Στην περιγραφόμενη διαδικασία μπορούμε -εκτός των άλλων- να ζητήσουμε από τα παιδιά να κλείσουν τα μάτια τους κι εμείς να αφαιρέσουμε 1-2 κυβάκια. Παρατηρούν την αριθμογραμμή και βρίσκουν ποιοι αριθμοί λείπουν.

Οι παραλλαγές είναι πολλές, και σε κάθε περίπτωση λαμβάνουμε υπόψη το δυναμικό της τάξης μας. Υπάρχουν χρονιές που προσαρμόζουμε τις δράσεις μας με μικρότερους αριθμούς, που δεν ξεπερνούν τη δεκάδα. Το πόσο μεγάλοι ή μικροί είναι οι αριθμοί σε κάθε οργανωμένη δραστηριότητα, αφήνεται στην κρίση κάθε εκπαιδευτικού. Μελλοντικά, χρησιμοποιώντας άλλα υλικά (λ.χ. καπάκια μπουκαλιών, μανταλάκια, κουμπιά, φελλοί με αριθμούς) ζητάμε να ξεκινήσουν τη διάταξη απευθείας και χωρίς να απομονωθούν οι 10 πρώτοι αριθμοί στην αρχή του παιχνιδιού, όπως περιγράφηκε εδώ. Ο ρόλος ο δικός μας είναι να ενισχύουμε διαρκώς τα παιδιά, ώστε να προβαίνουν σε λεκτικές περιγραφές για τη διαδικασία που αναπτύσσεται.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Τζεκάκη, Μ. (2010). Μαθηματική εκπαίδευση για την προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία. Αλλάζοντας την τάξη των Μαθηματικών. Θεσσαλονίκη: Ζυγός.

Van de Walle, J. (2007). Διδάσκοντας μαθηματικά. Για Δημοτικό και Γυμνάσιο. Μία αναπτυξιακή διαδικασία (6^η έκδοση).  Αθήνα: Επίκεντρο.

ΥΠΕΠΘ (2011). Πρόγραμμα Σπουδών Νηπιαγωγείου. 2ο Μέρος. Μαθησιακές Περιοχές.

ΥΠΕΠΘ-Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2002). Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπιαγωγείο. Προγράμματα Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Δραστηριοτήτων.  Αθήνα.

Γεωργία Μουντζούρη

4ο Νηπιαγωγείο Νέας Σμύρνης

Med, Υποψ. Διδ. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Καρτέλες για τον Σχηματοφάγο της Ροδής

Με αφορμή την εξαιρετική ανάρτηση του Σχηματοφάγου που μπορείτε να βρείτε στον σύνδεσμο που ακολουθεί:

http://www.rodidees.gr/nipiagwgeio/%CE%BF-%CF%83%CF%87%CE%B7%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%86%CE%AC%CE%B3%CE%BF%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%BF-%CF%80%CF%81%CF%8C%CE%B3%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%B1-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%AE%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85

προτείνονται ακολούθως καρτέλες για τη διδακτική αξιοποίηση της συγκεκριμένης πρότασης που συνδυάζει εξάσκηση στην αναγνώριση σχημάτων, χρωμάτων και αριθμητικών ποσοτήτων.

Μπορείτε να βρείτε κενά templates για τα σχήματα στους ακόλουθους συνδέσμους, να τα χρωματίσετε και να τα πλαστικοποιήσετε ως υλικό για το παιχνίδι.

http://www.timvandevall.com/geometric-shape-templates/circle-templates/
(για τον κύκλο)
http://www.timvandevall.com/geometric-shape-templates/triangle-templates/
(για το τρίγωνο)
http://www.timvandevall.com/geometric-shape-templates/square-templates/
(για το τετράγωνο)
http://www.timvandevall.com/geometric-shape-templates/rectangle-templates/
(για το παραλληλόγραμμα)
http://www.timvandevall.com/geometric-shape-templates/diamond-templates/
(για τον ρόμβο)
http://timvandevall.com/wp-content/uploads/2014/04/Pentagon-Outline.pdf
(για το πεντάγωνο)
http://www.timvandevall.com/geometric-shape-templates/star-templates/
(για το αστέρι)
http://www.timvandevall.com/geometric-shape-templates/heart-templates/
(για την καρδιά)

(για το οβάλ)

Ακολουθούν οι καρτέλες του παιχνιδιού, ενώ δίνεται και μία λευκή για να τη συμπληρώσετε όπως θέλετε σε χρώματα και αριθμούς.

Οι υπόλοιπες 26 αναρτήσεις για τα σχήματα βρίσκονται ΕΔΩ.

Ενημέρωση Γονέων στο Νηπιαγωγείο: "Δυνατό ξεκίνημα": Το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών και η φύση της Μάθησης στο Νηπιαγωγείο (της Δρ. Ελένης Μουσένα, Σχολικής Συμβούλου Π.Α.)

Ακολουθεί παρουσίαση διαφανειών της Σχολικής Συμβούλου Προσχολικής Αγωγής Δρ. Ελένης Μουσένα, που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για τη συνάντηση ενημέρωσης των γονέων του Νηπιαγωγείου. Ευχαριστώ θερμά την κ.Μουσένα για την άδεια που μου παραχώρησε να αναρτήσω την εξαιρετική της παρουσίαση. 

Για ευνόητους λόγους, την έχω μετατρέψει σε μη επεξεργάσιμο αρχείο προβολής διαφανειών. Μπορείτε να την "κατεβάσετε" από τον σύνδεσμο:

https://drive.google.com/file/d/0B18Wv_dZdQZ5NkNMVmdYVDFqaGs/view?usp=sharing&resourcekey=0-tUZM5c7PhZhZ-AHLw3rmmQ

Στον σύνδεσμο

http://slideplayer.gr/slide/3152844/

μπορείτε να βρείτε και να κατεβάσετε (κλικ στο "κατέβασμα") μία ακόμα εξαιρετική παρουσίαση της κ.Μουσένα με τίτλο "Το παιδαγωγικό κλίμα και η πολυμεθοδική καταγραφή του".

Μία ακόμα παρουσίαση διαφανειών για την ενημέρωση των γονέων θα βρείτε στον σύνδεσμο:
http://taniamanesi-kourou.blogspot.gr/2015/11/blog-post_57.html

Οι υπόλοιπες αναρτήσεις του ιστολογίου για την ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΟΝΕΩΝ βρίσκονται ΕΔΩ.

Παρουσίαση διαφανειών για την ομαδική ενημέρωση των γονέων (συνεργασία σχολείου & οικογένειας): από τη συνάδελφο Μαρία Δημέλη

Ακολουθεί παρουσίαση διαφανειών για την ενημερωτική συνάντηση των γονέων του Νηπιαγωγείου. Την παρουσίαση έχει επιμεληθεί η συνάδελφος Μαρία Δημέλη (από το 10ο Νηπιαγωγείο Αλίμου) και την ευχαριστώ πολύ που μου την έστειλε. 

Για την ενημέρωση γονέων, 

βρείτε τις υπόλοιπες αναρτήσεις ΕΔΩ.

Χρήσιμες παρουσιάσεις θα βρείτε επίσης στους συνδέσμους:

"ΔΥΝΑΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ": ενημέρωση γονέων στο Νηπιαγωγείο (μια παρουσίαση της Δρ.Ελένης Μουσένα, Σχολικής Συμβούλου Π.Α.)

http://taniamanesi-kourou.blogspot.gr/2015/11/blog-post_2.html

http://slideplayer.gr/slide/2584511/

http://www.slideshare.net/mkefalaki/ss-53428060

Επειδή προσπάθησαν κάποιοι συνάδελφοι ανεπιτυχώς να "κατεβάσουν" την παρουσίαση από τον σύνδεσμο του slideshare.net, μπορείτε να την βρείτε στον λογαριασμό της συναδέλφου στο Google Drive: 

https://drive.google.com/file/d/1cBZMZkv7AqhjdimN3D76vZo07M9H3jCp/view

[νέος επικαιροποιημένος σύνδεσμος]

Επίσης, βρείτε την παρουσίαση στον σύνδεσμο:

https://www.slideshare.net/ssuserdd2954/e-250394753

Το "ανθρωπάκι" του μήνα για τον Νοέμβριο και συνοδευτικά φύλλα εργασίας

Ακολουθούν προτάσεις εικαστικής δημιουργίας για το "ανθρωπάκι" του μήνα Νοέμβρη και συνοδευτικά φύλλα εργασίας για τις σημαντικότερες ημέρες/στιγμιότυπα του μήνα (Ημέρα Πολεμικής Αεροπορίας, Αρχάγγελοι, Πολυτεχνείο, Παγκόσμια Ημέρα Δικαιωμάτων του Παιδιού). 

Οι υπόλοιπες αναρτήσεις για τον Νοέμβριο βρίσκονται ΕΔΩ

(ημερολόγιο, ποιήματα-εικονόλεξα, χρήσιμες συνδέσεις, τραγούδι)

"Νοέμβριος": εικονόλεξο και φύλλο εργασίας για το ποίημα της Ιωάννας Κυρίτση-Τζιώτη

Στον σύνδεσμο

http://5niptrip.blogspot.gr/2012/11/blog-post.html μπορείτε να δείτε πολλές ενδιαφέρουσες δραστηριότητες για τον Νοέμβριο, καθώς και την αξιοποίηση του ποιήματος της Ιωάννας Κυρίτση-Τζιώτη, για το οποίο ακολουθεί εικονόλεξο και συνοδευτικό φύλλο εργασίας.

Βρείτε το ποίημα μελοποιημένο στον σύνδεσμο:

https://www.youtube.com/watch?v=6bpBSYJkG4E

Οι υπόλοιπες αναρτήσεις για τον Νοέμβριο βρίσκονται ΕΔΩ.

Οι στίχοι έχουν ως εξής:

Στον Νοέμβρη δεν αρέσουν 

τα πολλά τα "σούρτα-φέρτα"

χαλί στρώνει στο σαλόνι,

διπλή βάζει την κουβέρτα.

Όταν απ'το σπίτι βγαίνει,

πάντα αχτένιστος γυρνάει.

κάστανα απ'τον δρόμο παίρνει

και νωρίς για ύπνο πάει.

Πιθανά ερωτήματα που θα δώσουν αφορμή για συζήτηση:

Γιατί δεν του αρέσουν τα "σούρτα-φέρτα";

Γιατί στρώνει χαλί στο σαλόνι;

Γιατί βάζει διπλή την κουβέρτα;

Γιατί γυρνάει αχτένιστος;

Γιατί πάει νωρίς για ύπνο;

Γιατί αγοράζει κάστανα;

ΕΙΚΟΝΟΛΕΞΟ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ

ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (1)

(2)

"Στου Νοέμβρη το χαρτί..." ποίημα-εικονόλεξο για τον Νοέμβριο, φύλλο εργασίας και 20 χρήσιμες συνδέσεις

Ακολουθεί το εικονόλεξο για το ποίημα του Νοεμβρίου (της Ρένας Καρθαίου) και επιπλέον χρήσιμες συνδέσεις για τον Νοέμβρη.

Πιο πρόσφατη ανάρτηση με τη λαογραφία και τις ονομασίες του μήνα με συνοδευτικές καρτέλες αναφοράς και εποπτικό υλικό θα βρείτε στον σύνδεσμο:

http://taniamanesi-kourou.blogspot.com/2020/11/blog-post.html

Βρείτε μελοποιημένο το ποίημα της Ρένας Καρθαίου στον σύνδεσμο:

https://www.youtube.com/watch?v=xeu707Qbl-w

 Οι στίχοι του ποιήματος έχουν ως εξής:

Στου Νοέμβρη του χαρτί,

βάζει υπογραφή η βροχή.

"Θα ποτίσω όλη την πόλη,

το χωράφι, το περβόλι,

και θα πλύνω τις σκεπές,

τα μπαλκόνια, τις αυλές.

Θα ετοιμάσω το τοπίο,

να έρθει το μεγάλο κρύο".

Το χαρτί ο αέρας παίρνει 

και στα σύννεφα το φέρνει.

Κι η βροχή πιάνει δουλειά,

μούσκεμα όλα τα παιδιά.

ΕΙΚΟΝΟΛΕΞΟ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ

Φύλλο εργασίας: ζωγραφίζω το ποίημα του Νοέμβρη

Για τον Νοέμβρη και το καλωσόρισμά του προτείνονται οι ακόλουθοι 20 χρήσιμοι σύνδεσμοι:

1.

http://taniamanesi-kourou.blogspot.com/2012/10/blog-post_3422.html
(εικονογραφημένη ακροστιχίδα)
2.

http://kindergartenideas-sofia.blogspot.com/2013/11/blog-post_3.html

(λαϊκή παράδοση, παροιμίες, ποίημα)

3.

http://taniamanesi-kourou.blogspot.com/2015/11/blog-post.html

(εικονογραφημένο ποίημα της Ιωάννας-Κυρίτση Τζιώτη)

4.

http://5niptrip.blogspot.com/2012/11/blog-post.html

(ενδιαφέρουσες εισαγωγικές δραστηριότητες για τον Νοέμβρη σε διασύνδεση με το φθινόπωρο)

5.

https://blogs.sch.gr/aivatzidou/archives/740

(ενδιαφέροντα εισαγωγικά φύλλα εργασίας)

6.

http://taniamanesi-kourou.blogspot.com/2012/11/blog-post_6.html

(φύλλο εργασίας για τον Νοέμβριο)

7.

https://blogs.sch.gr/emigeorgiadou/2008/10/27/%CE%BD%CE%BF%CE%AD%CE%BC%CE%B2%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CE%B2%CF%81%CE%B5%CE%AF%CF%84%CE%B5-%CF%84%CE%B1-%CE%B3%CF%81%CE%AC%CE%BC%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1/

(φύλλο εργασίας για τον Νοέμβριο)

8.

http://dreamskindergarten.blogspot.com/2012/11/blog-post_5032.html

(ακροστιχίδα για τον Νοέμβριο)

9.

http://taniamanesi-kourou.blogspot.com/2015/11/blog-post_1.html

(το ανθρωπάκι του μήνα και συνοδευτικά φύλλα εργασίας)

(ημερολόγιο Νοεμβρίου 2020)

10.

http://taniamanesi-kourou.blogspot.com/2013/11/blog-post.html

(το τραγούδι του Νοέμβρη με συνοδευτικό εικονόλεξο)

11.

http://taniamanesi-kourou.blogspot.com/2012/11/blog-post.html

(σύννεφα λέξεων για τον Νοέμβριο)

12.

http://dreamskindergarten.blogspot.com/2011/08/blog-post_21.html

(οι ονομασίες του Νοέμβρη)

13.

http://dreamskindergarten.blogspot.com/2011/08/blog-post_06.html

(οι παροιμίες του Νοέμβρη)

14.

http://dreamkindergarten.blogspot.com/2013/10/blog-post_31.html

(το καλαντάρι του Νοέμβρη, επίσης από την Ανθή)

15.

http://dreamkindergarten.blogspot.com/2013/10/blog-post_6778.html

(ένα ακόμα φύλλο εργασίας για τον Νοέμβρη)

16.

http://dreamkindergarten.blogspot.com/2020/10/blog-post_31.html

(το κουίζ του Νοέμβρη)

17.

https://www.elniplex.com/%CE%BD%CE%BF%CE%AD%CE%BC%CE%B2%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CF%8C%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B1-%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%AE%CE%B8%CE%B5%CE%B9%CE%B5%CF%82-%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B4%CF%8C%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CF%83%CE%BF%CF%86%CE%AF%CE%B1/

(χρήσιμες πληροφορίες για τη λαογραφία του Νοέμβρη)

18.

https://www.kindykids.gr/proverbs/proverbs-months/278-paroimies-noemvrios.html

(παροιμίες για τον Νοέμβρη)

19.

http://iliastoutsoglidis.blogspot.com/2012/10/blog-post_27.html

20.

http://dreamskindergarten.blogspot.gr/2011/06/blog-post_9959.html

(εικονόλεξο και φύλλο εργασίας)